Kukurydza jest w grupie trzech najważniejszych upraw na świecie. Światowa, średnioroczna produkcja ziarna wynosi około 880 mln ton ziarna ze średniej powierzchni uprawy około 170 mln ha. Wynika to z faktu, że kukurydza jest cenną rośliną do produkcji kiszonki i biogazu.
W Polsce kukurydza uprawiana jest na powierzchni około 1,2 mln ha z podziałem po 50% na ziarno i na kiszonkę. Po pszenicy i pszenżycie jest to trzecia uprawa polowa w Polsce.
Przyczyną tak dużego znaczenia gospodarczego kukurydzy jest fakt, że ma ona bardzo wysoką wartość energetyczną wśród roślin upraw polowych i dlatego jest ważnym komponentem w przemyśle paszowym zarówno jako pasza objętościowa jak i jako pasza treściwa. Ponadto kukurydza ma szerokie zastosowanie w przemyśle spożywczym np.: do produkcji płatków śniadaniowych, krochmalu, mąki, oleju, syropu itp. oraz przemyśle spirytusowym, piwnym, skrobiowy, papierniczym itp.
Z rolniczego punktu, kukurydza jest wysokowydajną rośliną zarówno na ziarno jak i kiszonkę.
Gleba i stanowiska pod siew kukurydzy
Kukurydza jest rośliną o mniejszych wymaganiach glebowych, dlatego adaptuje się bardzo dobrze do szerokiego spektrum gleb. Z powodzeniem można uprawiać kukurydzę na glebach słabych i stresowych. Na glebach słabych i stresowych kukurydza daje wyższe i stabilniejsze plony od wielu innych upraw polowych. Toleruje także różne stanowiska i przedplony. Może być uprawiana z powodzeniem w monokulturze, o ile nie ma dużego nasilenia chorób i szkodników. Nie toleruje natomiast zbyt zbitej gleby.
Podstawowa uprawa gleby pod kukurydzę rozpoczyna się już po zbiorze przedplonu i wiąże się z dokładnym rozdrobnieniem i przykryciem resztek pożniwnych. Zaleca się wykonanie orki zimowej. Natomiast stosowanie orki wiosennej niesie ryzyko przesuszenia gleby.
Wiosenne prace polowe zaczynają się od włókowania i bronowania. Jest to niezbędne dla wyrównania pola, przeciwdziałania nadmiernej utracie wody poprzez parowanie oraz zniszczenia wschodzących chwastów. Kolejno stosuje się uprawę przedsiewną na głębokość siewu nasion kukurydzy tj. 3-6 cm.
Wymagania zasobności gleby w składniki pokarmowe
Kukurydza jest gatunkiem wymagającym co to zasobności. Kukurydza pobiera duże ilości składników pokarmowych i wody z gleby. Z plonem 10 t zielonki przeciętnie pobiera:
- 38 kg azotu (N),
- 16 kg fosforu (P2O5),
- 45 kg potasu (K2O),
- 20 kg wapnia (CaO),
- 12 kg magnezu (MgO),
- 5 kg siarki (S) lub w przeliczeniu na SO3 – 12,5 kg oraz
- 17 g boru (B),
- 13 g miedzi (Cu),
- 150 g manganu (Mn),
- 1,5 g molibdenu (Mo)
- 150 g cynku (Zn).
W przypadku uprawy na ziarno potrzeby pokarmowe na wyprodukowanie 1 tony suchego ziarna wraz z odpowiednią ilością słomy są następujące:
- N=23 kg,
- P2O5=11 kg,
- K2O=28 kg,
- MgO=6 kg /prof. T. Michalski/
Kukurydza wykazuje dużą wrażliwość na niedobór cynku oraz średnią na niedobór boru, manganu i miedzi.
Kukurydza uprawiana szczególnie na zielonkę powoduje znaczne ubożenie gleby z próchnicy, dlatego dysponując obornikiem i gnojówką lub gnojowicą, należy je w pierwszej kolejności stosować pod kukurydzę na silos. Jest to roślina najlepiej wykorzystująca składniki pokarmowe z nawozów naturalnych.
Przy nawożeniu mineralnym należy uwzględnić zasobność składników w glebie, dlatego bardzo ważnym elementem jest analiza gleby oraz ewentualne nawożenie organiczne. W przypadku braku nawożenia organicznego, w zależności od zasobności gleby, proponuje się następujący poziom nawożenia:
- 150‑200 kg N/ha w zależności od zakładanego plonu,
- 80‑120 kg P2O5 /ha,
- 140‑180 kg K2O/ha,
ważna jest dostępność wapnia, magnezu i innych mikroelementów, a szczególnie cynku.
Termin siewu kukurydzy
Kolejną bardzo ważną rzeczą jest termin siewu kukurydzy. W tym przypadku nie można jednak mówić o dokładnej dacie siewu. Termin siewu jest bardzo uzależniony od temperatury gleby na głębokości docelowego siewu. Kukurydza jest rośliną ciepłolubną. Minimalna temperatura gleby winna wynosić 8 OC, przy czym dla odmian kukurydzy w typie czysty dent zalecaną minimalną temperaturą gleby podczas siewu jest 10 OC.
Według fenologicznego kalendarza, wskaźnikiem siewu kukurydzy jest kwitnienie mniszka lekarskiego, czeremchy pospolitej, porzeczki czerwonej, czereśni. Zarówno przyspieszenie, jak i opóźnienie siewu w stosunku do optymalnego terminu jest niewskazane. Siew w nieogrzaną glebę wiąże się z następującymi niebezpieczeństwami:
- zbyt słabe i bardzo powolne kiełkowanie oraz rozwój siewek
- większe nasilenie ataku chorób i szkodników.
Taki stan rzeczy odbije się na nierównomiernych i słabych wschodach.
Głębokość siewu
Głębokość siewu jest uzależniona od warunków glebowo-wilgotnościowych. Na glebach cięższych zalecany jest siew płytszy na głębokość około 3-4 cm, a na glebach lżejszych na głębokości 5-6 cm. Nasiona kukurydzy powinny być umieszczone w glebie na tej samej głębokości, gdyż jest to warunkiem równomiernych wschodów roślin. Nasiona powinny być precyzyjnie umieszczone na twardym podłożu i mieć kontakt z podsiąkającą wodą. Zbyt głęboka uprawa przedsiewna powoduje brak takiego kontaktu i wówczas rośliny również mogą kiełkować i wschodzić nierównomiernie.
Ochrona upraw kukurydzy przed chwastami
Kukurydza charakteryzuje się niską obsadą roślin oraz powolnym początkowym wzrostem, skutkiem tego plantacje kukurydzy są bardzo narażone na wysokie zachwaszczenie, co wpływa znacząco na obniżenie plonu. Stosować można dwie techniki ochrony uprawy kukurydzy przed chwastami:
- ochrona mechaniczna polega na zwalczaniu chwastów przy pomocy bronowania przedwschodowego i opielania.
- ochrona chemiczna przy zastosowaniu herbiców jest bardziej popularną metodą ochrony przed chwastami. W zależności od decyzji rolnika można stosować ochronę herbicydową przedwschodową lub powschodową. Zaleca się stosować zarejestrowane i dostępne na rynku herbicydy.
Oprócz ochrony herbicydowej, należy chronić rośliny kukurydzy przed szkodnikami, jak np. ploniarką zbożówką, omocnicą prosowianką, stonką kukurydzianą i wieloma innymi. Również w tym przypadku należy stosować zarejestrowane w Polsce środki ochrony roślin zgodnie z instrukcją.
Terminu zbioru kukurydzy
Zbór na kiszonkę dokonuje się, gdy zawartość suchej masy wynosi około 35%. Jest to optymalny
czas zbioru gdzie można otrzymać wysokojakościową kiszonkę. Dodatkowo warunkiem uzyskania dobrej kiszonki jest:- dokładne pocięcie masy kiszonkowej,
- uszkodzenie każdego ziarniaka oraz
- stworzenie warunków do beztlenowej fermentacji bakterii kwasu mlekowego poprzez dobre ugniecenie i szczelne okrycie pryzmy dla zabezpieczenia przed dostępem tlenu.
Dobór odmiany i FAO
Jednak ważnym elementem sukcesu uprawy kukurydzy jest odpowiedni dobór odmiany do uprawy w zależności od kierunku użytkowania. Należy dobrać mieszańca kukurydzy według wczesności dojrzewania. Wczesność dojrzewania dla kukurydzy określa się poprzez wymagania termiczne, które określone są przez tzw. liczbą FAO.
Wyższa liczba FAO informuje o większych potrzebach cieplnych danej odmiany kukurydzy. Wymagania termiczne określone są wg obliczeń sumy temperatur efektywnych /STE/ i definiuję się to jako suma jednostek ciepła powyżej minimum fizjologicznego potrzebnych do rozwoju danego organizmu. Dla obliczenia STE kukurydzy bierze się średnio-dobową temperaturę powyżej 10 OC. Są ustalone STE dla następujących wczesności:
- wczesne FAO 200-220 = 1300-1400 OC,
- średnio wczesne FAO 230-250 = 1400-1500 OC;
- średnio późne FAO 260-280 = 1500-1700 OC;
- późne FAO 290-300 = 1700-1900 OC.
Niejednokrotnie słyszymy opinie, że kukurydza to roślin przyszłości. Ma ona na pewno duży potencjał i ogromne możliwości produkcyjne. Jej popularność może wynikać również faktu, że należy do grupy nielicznych roślin, które można uprawiać w monokulturze. Z tego powodu zalicza się ją do jeden z najbardziej rozpowszechnionych gatunków roślin rolniczych.